Is CLT de toekomst van de Nederlandse bouw?

Het oude vertrouwde bouwen met staal en beton staat onder druk. Dit komt doordat het bouwen met deze grondstoffen een sterk vervuilende werking heeft op het milieu. Buitenlandse architecten hebben een alternatief bedacht, bouwen met hout oftewel CLT (Cross Laminated Timber). Ook in Nederland is bouwen met hout in opmars, de eerste projecten zijn inmiddels al gerealiseerd. 

Hout is één van de oudste bouwmaterialen welke de mens gebruikte voor het maken van producten, het bouwen van schepen of voor de constructie van huizen. Pas veel later ontstonden stenen constructies als gevolg van de verstedelijking en branden die ontstonden in houten bouwwerken. In 1669 werd het zelfs verboden om huizen van hout te bouwen. In 1800 maakte het bouwen met staal zijn debuut gevolgd door de introductie van gewapend beton rond 1900. Dit laatste materiaal zorgt voor constructief sterke gebouwen waarmee een bijzondere architectuur mogelijk is geworden. Echter er zijn negatieve gevolgen. De huidige bouw met gebruik van staal en beton veroorzaakt wereldwijd vijftien procent van alle CO2 uitstoot. Daarnaast is het duur en inefficiënt omdat de helft van de bouwmaterialen uiteindelijk worden weggegooid en het bouwen is tijdrovend. Houtbouw is efficiënter. Het kost minder, is milieuvriendelijker, de bouwtijd is sneller, het is duurzaam, energiezuinig en tegenwoordig ook brandveilig.

De houtbouw van nu is niet meer hetzelfde als de houtbouw van vroeger. Tegenwoordig wordt er massief kruislaagshout gebruikt, oftewel CLT Cross Laminated Timber. CLT bestaat uit 3 tot 7 lagen kruislings op elkaar gelijmde houtlagen en heeft daarom ook wel de naam super-triplex. Deze laagsgewijze opbouw van CLT werkt brandwerend. CLT heeft een lange reactietijd bij extreem hoge temperaturen. Deze inbrand tijd is exact 0,7 mm per minuut. Dit komt mede door een zwarte koollaag die ontstaat op de buitenkant van het hout tijdens de brand. Deze laag isoleert het hout en zorgt ervoor dat het inbranden trager verloopt. De houten constructies behouden hierdoor langer hun dragende waarde waardoor eventuele instortingen urenlang worden vertraagd. Daarnaast is er aan de binnen-en buitenkant ook brandwerend isolatiemateriaal in het hout verwerkt. Dit in tegenstelling tot staal waarbij met elke graad dat het materiaal opwarmt, de sterkte afneemt en instorting ineens kan plaatsvinden. Hout is hierdoor meer voorspelbaarder en daardoor veiliger.

Om te bouwen met hout zullen er veel bomen gekapt moeten worden. De Nederlandse Architect Bjarne Mastenbroek, verantwoordelijk voor het houten Hotel Jakarta in Amsterdam, zegt: “Naaldhout is ideaal voor houtbouw. Het is goedkoop en de bomen groeien relatief snel aan.” Echter zorgt het kappen van bomen voor een grote weerstand in de samenleving. Wat men niet beseft is dat bouwen met hout juist meer bossen oplevert. In Nederland is er op dit moment 365.000 hectare aan bos waarvan 225.000 behoort tot de beschermde natura 2000 gebieden en 140.000 hectare normaal bos wat van origine een productie bestemming heeft. Deze 140.000 hectare bos zijn vaak monotone bossen met een arme bodem waar recreatief nauwelijks iets te beleven valt. Door middel van een selectieve kap, opvolgend met een directe herbeplanting van dezelfde boomsoorten of een rijkere soort wordt het bos diverser en rijker. In de bossen van Finland en Zweden zijn er bomen in overvloed. Elke 14 seconden groeit er omgerekend een nieuw huis. Dat zou betekenen dat er per jaar in Nederland 22.000 woningen groeien in de bossen die niet beschermd zijn. En zolang er maar nieuwe bomen worden geplant is hout een bouwmateriaal waar geen schaarste van zal ontstaan.

De belangrijkste troef van houtbouw is het enorme milieuvoordeel dat het oplevert. Zoals eerder is beschreven stoot de huidige bouw momenteel vijftien procent van alle CO2 uit. Een ton beton veroorzaakt ongeveer 850 kilo CO2-emissie.

De houten wolkenkrabber HAUT in Amsterdam.

Jaarlijks wordt er in Nederland gemiddeld 13 miljoen ton aan beton gemaakt, wereldwijd ligt dit getal nog vele malen hoger. Bouwen met CLT kan de oplossing zijn voor milieuvervuiling en het verminderen van klimaatverandering. Het mooie van hout is dat het in zijn levenscyclus meerdere momenten heeft dat het bijdraagt aan een vermindering van CO2-uitstoot. Dit begint al bij de aanplant van productiebossen. De bomen nemen de CO2 op uit de lucht en zetten dit om in zuurstof. Als de bomen zijn gekapt vormen ze een CO2 depot. Als er huizen of andere producten van worden gemaakt blijft de CO2 opgeslagen. En tot slot kan het afvalhout als biomassa worden verbrand wat weer energie oplevert. In elke fase levert hout een positieve bijdrage aan het milieu.

Uit een  recent onderzoek van TNO is echter gebleken dat de positieve bijdrage die hout zou moeten leveren bij de  duurzaamheidstoets deze bijdrage niet wordt meegenomen bij milieu prestatie gebouwen (MPG). Hierdoor concludeerde TNO dat het bouwen met hout gunstiger uitvalt dan uit de huidige MPG berekening blijkt. De koolstofopslag in hout wordt dus niet meegerekend.

Als het positieve effect van CO2 opslag in hout wel zou worden meegenomen dan zou er over een periode van honderd jaar netto 50% minder worden bijgedragen aan klimaatverandering, dan in het scenario zonder CO2-opname. In het geval van CLT is de netto uitstoot van CO2 over honderd jaar zelfs negatief.

Auteur: Nadine Steenbergh